Herinneringen Sleepin en Transvaalbuurt

Wie tegenwoordig in Amsterdam-Oost komt, ontdekt een bruisende buurt met een overdaad aan horeca en leuke winkeltjes. Vroeger moest je daarvoor naar het centrum. Zeker de Jordaan had een naam op te houden. Door de grote toestroom van toeristen vinden Amsterdammers hun binnenstad steeds minder aantrekkelijk. Vandaar de ontwikkeling in andere buurten.

Sleepin

Inchecken van toeristen. Ik vond het erg leuk om rijtjes snel weg te werken. Maar of ze mijn snelle uitleg altijd begrepen….

Het is lang geleden dat ik in Oost ben geweest. De verandering heb ik dus niet met eigen ogen gezien. In mijn beleving is het nog de buurt die ik goed heb leren kennen toen ik bij het hotel De Sleepin (de huidige Arena) werkte. In het hoogseizoen sliepen hier 550 budgettoeristen in afgebladderde slaapzalen. Vanaf half 2 ’s middags konden ze inchecken. Buiten stond dan meestal al een lange rij te wachten. De enkeling die met de auto kwam, kreeg direct de waarschuwing om onmiddellijk alle bagage uit de auto te halen. Wachtte je te lang, dan was de auto leeg geroofd. Tussen de toeristen probeerden regelmatig ook daklozen een slaapplaats te bemachtigen. Je herkende ze onmiddellijk. Voor hen was hier geen plaats. Daarvoor was het Huis voor Onbehuisden.

Van het inchecken maakten we regelmatig een groot feest. Door verkleed te stempelen en toeristen allerlei opdrachten te geven voordat ze binnen mochten komen.

Bij het inchecken moest je voortdurend opletten of je geen risicovolle personen binnen liet. Want eenmaal binnen, dan hoopte je dat de gasten toch in ieder geval een enigszins veilig onderkomen hadden. Er werd regelmatig gestolen. Pas veel later kwamen de kluisjes. Toch is het eigenlijk opvallend dat er relatief zo weinig gebeurde. In een slaapzaal stonden ongeveer tachtig stapelbedden waar de toeristen gebruikmaakten van één douche en toilet. Bij het controleren van de zalen rende je er snel doorheen want de stank van zweetsokken en andere lichaamsgeuren was sterk aanwezig. Omdat de meeste mensen beneveld in slaap vielen, hadden ze daar weinig last van. Comfort was er in geen enkele vorm. Daar had de toerist ook geen behoefte aan. Voor 12 gulden kreeg je een bed en dat was voldoende. Het merendeel van de gasten kwam vooral naar Amsterdam om te blowen. Geld uitgeven deden ze nauwelijks. In het eetcafé werd een minimale omzet gedraaid want van blowende toeristen die leven op water word je niet rijk.

Amsterdam Calling

Finn, Sarah en Dorrit

Natuurlijk waren er ook voldoende mensen die ook echt iets van de stad wilden zien. Daar voorzagen we in via het bureau Amsterdam Calling. Zo stuurden we ze onder meer op ‘reis’ naar de Zaanse Schans, waar ik toen nog nooit geweest was. In mijn beleving was het vooral een toeristenattractie. Nu ik de schans zelf ken, weet ik hoeveel waarde deze heeft.

Toeristen hadden vaak vragen over voorzieningen in de buurt. Het was logisch om een kaart te maken met daarop de wasserette, een supermarkt en andere zaken waar toeristen behoefte aan hadden.

Leo en Theo op één van mijn feestjes

Theo Kamsma, Karin Bras en Leo (achternaam?), zagen er wel wat in om dit verder uit te breiden. In opdracht van hen deed ik mijn eerste buurtonderzoek met als resultaat talloze vellen papier die jammer genoeg nooit echt zijn uit gegeven.

Uitgangspunt was om meer te weten te komen over deze buurt. Aan de hand van gevelstenen, archiefonderzoek bij de Gemeente Amsterdam en door eindeloos door de buurt te lopen en aantekeningen te maken ontwikkelde ik vijf beschreven wandelroutes. Een daarvan ging door de Transvaalbuurt, een buurt die in die tijd niet veel aantrekkingskracht had.

Transvaalbuurt

Mijn vader kende de buurt nog goed van vroeger. In de oorlog zat hij hier op de ambachtschool. Regelmatig kon hij niet naar school, omdat de trein niet reed vanwege oorlogsdreiging (bombardementen) of omdat de rails was geblokkeerd.  In de loop van de oorlog veranderde de buurt van karakter. Aan het begin was het een levendige wijk waar veel joden woonden. Hier stonden woningen die vooruitgang moesten uitstralen.
Mijn vader had veel joodse leerlingen in de klas. Regelmatig kwam een leerling niet meer terug. Woningen werden verlaten en dicht getimmerd. De buurt fungeerde ook enige tijd als doorgangsbuurt waar joden uit heel Nederland tijdelijk weden ondergebracht. Als jongere kreeg hij mee wat de oorlog aanrichtte. Na de oorlog was de buurt voorgoed veranderd en trokken nieuwe mensen in de huizen van joden.

Door mijn speurtocht ontdekte ik veel over de joodse geschiedenis, architectuur en over allerlei bijzondere wetenswaardigheden, die aan mij geopenbaard werden door te neuzen in de archieven.

Jammer genoeg kan ik de verhalen niet meer vinden. Theo en Karin kan ik er ook niet meer om vragen. Zij zijn omgekomen bij de aanslag op de MH17.

Door deze opdracht ging ik voorgoed anders kijken naar de buurt. Want overal ontdekte ik belangrijke verhalen achter de gevels. Het leerde mij dat overal waar je goed kijkt en luistert waardevolle informatie te vinden is. Hopelijk vind ik de wandelroutes nog een keer in een van mijn dozen waarin alles wat ik ooit heb geschreven, heb verzameld. Jammer genoeg is dat bij lange na niet compleet.

Meer verhaaltjes