Recent

Mijn oma

Mijn oma

Oma

Mijn oma is al 35 jaar geleden overleden. In mijn herinnering is ze een sterke vrouw die de baas was in huis. Mijn opa had niet zoveel te vertellen.

mahler656

Mijn moeder (rechts), links de moeder van Jules en in het midden Jules die zijn eerste stapjes zet voor het pension

Ik herinner me vaag dat mijn moeder wel eens heeft verteld dat oma eerst hevig verliefd was op een jongen van een ander geloof. Zelf was ze katholiek, de relatie werd daarom verboden. Mijn oma kwam uit een welvarende boerenfamilie op stand die mijn oma koppelde aan mijn katholieke opa. Of dit geheel waarheidsgetrouw is weer gegeven weet ik niet.

Mijn oma en opa kregen negen kinderen, en ik herinner me dat er ook nog miskramen zijn geweest en of dood geboren kinderen. Ze woonden eerst op een boerderij, maar toen de gezondheid van mijn opa te wensen overliet moesten ze noodgedwongen verhuizen naar de overkant, waar mijn opa een ‘kippenvermeerderij’ had.

Het verhaal dat ik ga vertellen, en dat volgens verschillende bronnen geheel gebaseerd is op de werkelijkheid, speelt zich af op de Birkstraat 130 in Soest. Mijn opa en oma hadden daar een huis laten bouwen, dat later in tweeën is gesplitst. Om het huis was veel grond waardoor je vanaf de weg niet goed kon zien wat er zich in of achter het huis afspeelde.

Natuurlijk ken ik al mijn hele leven het verhaal dat mijn moeder in de oorlog een Joodse baby heeft ‘gered’. Een paar jaar voor het overlijden van mijn moeder heb ik haar verhaal daarover op geschreven. Als ik het nu weer overlees frappeert me vooral dat mijn moeder haar hele leven het belangrijk heeft gevonden om alles zo goed mogelijk te herinneren, voor het geval er onderzoek naar gedaan zou worden door de familie.

Wellicht is het handig als je eerst het verhaal nog een keer leest, voor het geval je dat nog niet kent. Dan kun je daarna hier terug komen.

Jules, die in de oorlog bij mijn opa en oma werd opgevangen, is bijna zeventien jaar geleden gestorven. Recent heb ik zijn beide zonen gesproken en hoorde van hen verhalen die in mijn hoofd bleven rondspoken. Voor het eerst ging ik mezelf zaken afvragen waar ik nog nooit over had na gedacht. Zo ben ik eerst op onderzoek uit gegaan naar de rol van mijn oma en heb inmiddels een paar puzzelstukjes gevonden.

Zoals gezegd had mijn oma thuis de broek aan en bepaalde wat er moest gebeuren. Met haar humor en spitsvondigheden kreeg ze veel voor elkaar. Van mijn moeder had ik gehoord dat er bij hen thuis nauwelijks of niet over politiek werd gesproken en over wereldse zaken. Mijn moeder vertelde dat ze toen helemaal geen weet had van jodenvervolgingen. Toch had mijn oma blijkbaar wel een bepaalde naam in die regio. Want toen de Joodse familie van Rooijen met hun baby vanuit Amsterdam onderdoken in een pension ging mijn moeder daar toen werken als kindermeisje. Hoe dit contact tot stand is gebracht, weet ik niet.

Toen enkele maanden later de ouders van Jules werden opgepakt, omdat ze waren aangegeven door de zogenaamde compagnon die er met het bezit vandoor wilde, werd er een afspraak gemaakt dat mijn moeder de baby mee naar haar ouderlijk huis kon nemen. Haar hele leven heeft ze nachtmerries over gehouden van wat er toen is gebeurd. Mijn opa en oma namen hem in huis en hielden van Jules alsof het hun eigen kind was. Dit heb ik ook te horen gekregen van zijn zonen.

Dit is een verhaal waar natuurlijk nog veel meer over te vertellen is. Zo vertelde mijn oom Arie, die een deel van het huis ging bewonen met zijn gezin toen de meeste kinderen het huis waren, dat mijn oma meer risicovolle dingen had gedaan. Alles wat ik nu beschrijf heb ik bij verschillende mensen gecheckt.

In de oorlog was het voorhuis van mijn opa en oma geconfisqueerd door Duitse kwartiermakers. Dat verhaal kende ik en ook dat mijn oma met een glimlach aan de Duitsers vertelde dat Jules nog een nakomertje was. Oom Arie was ook al een nakomertje en hij scheelde nog eens zeven jaar met Jules. Oom Arie vertelde mij dat er op tafel wel eens Joodse identiteitskaarten hadden gelegen, van Joden die opgepakt zouden worden. Het verhaal gaat dat mijn oma een schort droeg met grote zakken. Als ze langs liep dan heeft ze meer kaarten in haar schort laten glijden. Of het om mensen ging die ze kenden weet ik niet. Wel weet ik van Oom Arie dat hij met terugwerkende kracht verbaasd was dat zijn moeder zoveel risico nam.

Vaag herinnerde ik me nog een paar verhalen uit de oorlogstijd, die heb ik recent gecheckt bij tante Riek die samen met oom Arie en hun kinderen naast mijn opa en oma woonden. Zo bleek het echt te kloppen dat er in de schuur achter het huis en onder de vloer van de woonkamer Joden een schuilplaats werd geboden. Terwijl in de voorkamer de Duitsers zaten. Het is bijna ongelooflijk.

Laatst kwam de zoon van mijn neef uit Canada op bezoek en we spraken over de verhalen die hij van zijn oma kende over Nederland. Toen hoorde ik voor het eerst een verhaal over het verzet dat op de zolder van het huis een kamertje had waar ze de treinen in de gaten hielden. Waarom ze dat deden weten we niet. Nu blijkt dat veel meer mensen blijkbaar het verhaal kende dat op een dag een verzetsman uit huis vluchtte voor de Duitsers. Toen zij achter hem aan gingen, heeft mijn oma hen wijs gemaakt dat het een jongen uit de buurt was die stiekem een relatie had en dat iedereen daarom beter een oogje dicht kon doen. Het liep opnieuw goed af.

Ook is er het verhaal dat ze met baby Jules in een geblindeerde koets naar Amsterdam gingen op bezoek bij de opa en oma van Jules. Zij zijn later in concentratiekampen omgekomen.

Nu ik dit allemaal weet rest bij mij de vraag waarom mijn oma zoveel risico nam en zo dapper was. Als ik het aan familie vraag dan blijkt dat niemand zich dat heeft afgevraagd omdat iedereen het heel normaal vond, ook zijn ze blijkbaar niet verraden door mensen in de omgeving. Ook na de oorlog heeft niemand er ooit meer over gesproken. Wel kwam Jules nog vaak langs, voor hem zijn ze altijd dierbare familie gebleven.

Als je begint met speuren dan kom je steeds meer te weten. Zo zijn er ook bijzonder pijnlijke verhalen over de familieleden van Jules, die bijna allemaal zijn omgekomen. Ik heb een avond documenten bekeken uit die tijd, en kort na de oorlog. Zo is de moeder van Jules twee keer aan de Duitsers ontsnapt, zij heeft het overleefd en was ondergedoken. Sinds kort weet ik dat ze toen in het verzet heeft gezeten, maar in welke rol weet eigenlijk niemand. Ieder jaar kreeg ze een handgeschreven kaart van koningin Wilhelmina.

Er zijn dus nog veel meer verhalen om uit te zoeken.

Meer verhalen